Manastir Mileševa

Manastir Mileševa nalazi se na oko 70 km od Zlatibora, na teritoriji opštine Prijepolje, iznad klisure Mileševke. Predstavlja jedan od najznačajnijih spomenika srpske pravoslavne duhovnosti i srpskog srednjovekovonog slikarstva i arhitekture. Manastir je zadužbina srpskog kralja Vladislava, sina Stefana Prvovenčanog. Sagrađen je u 13. veku.

Građen je po uzoru na arhitekturu Vizantije sa romaničkim elementima, što je bila odlika tadašnjeg Raškog stila. Hram je jednobrodan, sa dve niske pevnice, širokom centralnom i dvema bočnim apsidama. Najvrednija umetnička dela koja poseduje su monumentalne srednjovekovne freske koje se ubrajaju u najbolja evropska umetnička ostvarenja tog tipa u 13. veku. Najpoznatija freska i simbol ovog hrama je “Beli Anđeo” na kojoj je  najlepše i najstrastvenije zabeležena sudbina ove svetinje, svojevrsna hrišćanska metafora o nadi i veri. Mileševsko slikarstvo u svojoj kolekciji poseduje joše jedno bogatstvo, a to su najranije sačuvani vladalački portreti. Sačuvane su polovine figura Stefana Nemanje, Svetog Save, Stefana Prvovenčanog, kralja Radoslava i Vladislava.

Tokom 16. veka u manastiru je sa radom počela štamparija koju su monasi kupi i transportovali do manastira. Još jedna značajna činjenica je da su se dva brata, Mehmed Paša i Makarije Sokolović, dve važne istorijske ličnosti srpske istorije školovale u ovom manastiru. O značaju ovog manastira govori i podatak da je u njemu krunisan Tvrko, kralj Bosne i Srbije. Evropski putopisci do 17. veka su u svojim delima opisivali Mileševu kao ogroman muzej čija su dela tokom velike seobe Srba 1690. godine preneta na više lokacija u Crnoj Gori, Hercegoini, Habzburškoj Monarhiji, Vojvodini…. Nakon toga manastir je pretrpeo velika rušenja, oštećenja,  poplave, zemljotrese.. Njeni monasi su ubijani i proterivani u velikim seobama, a riznice i biblioteke koje su tada bile centar prosvetiteljstva , nemilosrdno su  pljačkane.Ugledne prijepoljske porodice su u 19. veku izvršile obnovu manastira. Od nekoliko crkava u manastirskom kompleksu preživela je samo jedna, hram Svetog Vaznesenja Gospodnjeg.

Ovaj manastir je važan simbol pravoslavnog kulta Svetog Save. U piprati mileševske Vaznesenske crkve sahranjeni su ostaci Svetog Save koje je kralj Vladislav preneo iz Trnova posle njegove smrt. Nakon nekog vremena premeštene su u otvoreni sarkofag,  kako bi vernici mogli da ih vide. 1594. godine,  kosti je iz Mileševe oteo Sinan Paša, odneo ih u Beograd i spalio na brdu Vračar. 

Ne propustie da posetite ovo područje ukrštanja prirode, tradicije i kulture koje vekovima odoleva svim pokušajima brisanja sa mape Srbije.